Τι ειρωνεία! Το σπίτι που κάποτε δονούνταν από τις επαναστατικές ιδέες που γεννιούνταν το 19ο αιώνα, σήμερα ανήκει σε μία χριστιανική οργάνωση. Στην έπαυλη της οδού Ντραβέιγ ενός πλούσιου προαστίου του Παρισιού, που αγοράστηκε με χρήματα του θεωρητικού και επαναστάτη Φρήντριχ Ενγκελς για να μείνουν η κόρη του Καρλ Μαρξ, Λώρα, και ο άντρας της, ο γάλλος, κουβανικής καταγωγής σοσιαλιστής επαναστάτης και συγγραφέας Πωλ Λαφάργκ, ακόμα υπάρχει η βουλιαγμένη δερμάτινη πολυθρόνα στην οποία ο Μαρξ καθόταν για να γράψει το «Κεφάλαιο».
Εκεί, όμως, γράφτηκε και το τέλος της ιδρυτικής εποχής του επιστημονικού σοσιαλισμού, που λίγα χρόνια αργότερα θα έδινε τη θέση της στην εποχή των επαναστάσεων. Και γράφτηκε με δραματικό τρόπο: μια νύχτα του Νοεμβρίου του 1911 ο Πωλ Λαφάργκ και η Λώρα Μαρξ αυτοκτονησαν με ένεση υδροκυανίου. Ο Πωλ είχε υποσχεθεί στον εαυτό του: «Δε θα αφήσω τα γηρατειά να με συνθλίψουν». Και το έκανε στα 70 του σε μια κοινή απόφαση με τη Λώρα.
Την ιστορία αυτού τη ζευγαριού διατρέχει η συγγραφέας Ζέφη Κόλλια, στο βιβλίο της «Λώρα, η τελευταία των Μαρξ», που κυκλοφορεί την ερχόμενη Δευτέρα από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Είναι αδύνατον όμως να μιλήσει κάποιος για τον Πωλ και τη Λώρα χωρίς να μιλήσει για την οικογένεια Μαρξ και τον πατριάρχη της, Καρλ, χωρίς να θυμηθεί τον Ενγκελς, χωρίς να καταγράψει τις ευρωπαϊκές επαναστάσεις, χωρίς να μνημονεύσει τις μεγάλες θεωρητικές διαμάχες με πρωταγωνιστές τον Μάρξ, τον Μπακούνιν, τον Προυντόν και τον ίδιο τον Λαφάργκ.
Την προηγούμενη της αυτοκτονίας του, το ζευγάρι είχε φιλοξενήσει τον Λένιν και τη γυναίκα του, Κρούπσκαγια. Δύο μέρες μετά, ο Λένιν θα εκφωνήσει τον επικήδειο, αν και στο δικό του μυαλό μια τέτοια πράξη ήταν αδικαιολόγητη. Και σίγουρα θα ήταν αδικαιολόγητη και στο μυαλό του πεθερού του. Όταν ο Πωλ γνώρισε την οικογένεια Μαρξ στο Λονδίνο, ήταν ένας νεαρός αναρχικός φοιτητής διωγμένος από τα πανεπιστήμια του Παρισιού. Ο Μαρξ δεν είχε συμπαθήσει ούτε τις αναρχικές ιδέες του, ούτε όμως το επίμονο φλερτ προς την κόρη του. Και σ’ ένα γράμμα προς τον μέλλοντα γαμπρό του, γράφει: «Ξόδεψα όλη μου την περιουσία στον επαναστατικό αγώνα. Δεν μετανιώνω. Αν θα έπρεπε να ξαναρχίσω τη ζωή μου, το ίδιο θα έκανα. Αλλά δεν θα παντρευόμουν. Θα προσπαθήσω όσο μπορώ να προστατεύσω την κόρη μου από τους υφάλους στους οποίους προσέκρουσε η ζωή της μητέρας της».
Ο γάμος εκείνος τελικά έγινε με έξοδα του Ενγκελς -έτσι κι αλλιώς συντηρούσε την οικογένεια Μαρξ- και ο Πωλ έγινε ένας από τους πιστότερους μαθητές του συγγραφέα του «Κεφαλαίου». Αν και κατά βάθος πάντα διατηρούσε ψήγματα αναρχισμού, τέτοια ώστε να γράψει ένα από τα διασημότερα βιβλία του «Το δικαίωμα στην τεμπελιά».
Στο μεταξύ η οικογένεια Μάρξ έχει καταλήξει, μετά από σειρά εξοριών, στο Λονδίνο, άπορη και χρεωμένη. Ο «Μαυριτανός», αυτό ήταν το οικογενειακό παρατσούκλι για τον Καρλ Μαρξ, έγραφε, διάβαζε, υποδεχόταν φίλους στο σπίτι, παρά την ατελείωτη φτώχεια του. Αλλά εκτός από την φτώχεια, άπληστος μαζί τους υπήρξε και ο θάνατος. Ο Καρλ και η γυναίκα του Τζένη έχασαν τρία παιδιά από τις κακουχίες. Μόνο οι τρεις του κόρες, η Λώρα, η Τζένιχεν και η Τούσι κατάφεραν να μεγαλώσουν, αλλά και η Τούσι εντέλει αυτοκτόνησε.
Η Λώρα έκανε τρία παιδιά με τον Πωλ και δεν έζησε κανένα. Εκτοτε βυθίστηκε στην απογοήτευση και αποφάσισε ότι μαζί με τον άντρα της θα αφιερωναν τη ζωή τους στο σοσιαλιστικό κίνημα. Ωστόσο κατά βάθος είχε κληρονομήσει κάτι από τον συντηρητισμό της αριστοκρατικής καταγωγής μητέρας της. Συχνά την επέπληττε ο άντρας της επειδή δε συμμετείχε ανελλιπώς στις συγκεντρώσεις που οργάνωνε.
(Αντίθετα, η Τούσι, η μικρότερη αδελφή, είχε ακολουθήσει το παράδειγμα του πατέρα της. Ηταν μόλις 8 ετών όταν έστειλε επιστολή στον Αμερικανό πρόεδρο Λίνκολν με συμβουλές για το πώς θα κερδίσει τον πόλεμο των νοτίων).
Ο Πωλ Λαφάργκ θα γίνει ο πρώτος σοσιαλιστής βουλευτής που θα μπει στο γαλλικό κοινοβούλιο το 1891, θα συρθεί σε φυλακές και θα συγκρουστεί με την εξουσία με πείσμα. Μόνο όταν πεθάνει ο Ενγκελς, το 1895, το ζευγάρι θα ζήσει μια πιο ήσυχη ζωή. Χάρη στην κληρονομιά του η Λώρα πραγματοποίησε το όνειρό της για ένα σπίτι στα παρισινά προάστια. Για τον Πωλ είχε έρθει ο καιρός να απολαύσει το προσωπικό του δικαίωμα στη τεμπελιά. Ανάμεσα σε θερμοκήπια, στάβλους, λαχανόκηπους, οπωροφόρα δέντρα, που φρόντιζε μόνος του, πήρε αποστάσεις από την πολιτική.
Το απόγευμα, πριν από τη διπλή αυτοκτονία, έκαναν την τελευταία τους βόλτα στο Παρίσι. Ο Πωλ είχε ήδη πάρει τις αποφάσεις του, αλλά η Λώρα ακόμα δε γνώριζε τίποτα. Χτύπησε το κουδούνι ενός μικρού πιλοποιείου στην οδό Καμπέν, που στο κουδούνι έγραφε «Μόδες Σανέλ». Αγόρασε ένα σικ καπέλο, που δεν φόρεσε ποτέ.
Η κηδεία τους εξελίχθηκε σε διαδήλωση. Όλη η οικογένεια είχε πια πεθάνει. Εκτός από έναν: τον κρυφό γιο του Μαρξ, που είχε κάνει με την οικονόμο του σπιτιού και δόθηκε για υιοθεσία. Αυτό το αποκάλυψε ο Ενγκελς λίγο πριν το θάνατό του. Τα υπάρχοντα του ζευγαριού σκορπίστηκαν. Ένα σερβίτσιο του καφέ αγοράστηκε από κάποιον θαυμαστή, τον Σιλβέν Ζερβέ, ο οποίος το 1948 αποφάσισε να το δωρίσει στον Στάλιν…
Της Δήμητρας Μυρίλλα
_____________________* από τις «6μέρες» το Σάββατο, 20 .4. 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου